کوارکتاسیون آئورت
مرور کلی
تشخیص و بررسی
درمان
مراقبت بعد از درمان
مرور کلی
تعریف
کوارکتاسیون آئورت یک نقص مادرزادی قلبی است.
واژهی کوارکتاسیون از «کوارتار» در زبان لاتین میآید به معنای «فشردن به هم». در کوارکتاسیون، آئورت در یک نقطه یا در بخشی از مسیر خود، فشرده و باریک میشود. این باریک شدن، جریان خون طبیعی را در طول آئورت محدود میکند.
چه کسانی مبتلا به کوارکتاسیون آئورت میشوند؟
کوارکتاسیون آئورت حدودا در ۱ نفر از هر ۱۰.۰۰۰ تولد دیده میشود و ۵ تا ۱۰ درصد نقصهای مادرزادی قلب را تشکیل میدهد. در مواردی نادر ممکن است که این بیماری تا بزرگسالی تشخیص دادهنشود.
اثرات طولانیمدت کوارکتاسیون آئورت
ممکن است به دلیل درماننشدن کوارکتاسیون، عوارضی اتفاق بیفتد که خود این عوارض در اثر فشارخون بالای طولانیمدت ناشی از کوارکتاسیون ایجاد میشود. مهمترین عوارض کوارکتاسیون، سکتهی مغزی، بیماری زودهنگام عروق کرونر، آنوریسم (ضعیف یا متورم شدن دیواره) یا پاره شدن آئورت است. اگر کوارکتاسیون شدید باشد و مدت طولانی بدون درمان بماند ممکن است باعث نارسایی کلیوی و کبدی شود. با این وجود، افراد زیادی هستند که کوارکتاسیون آنها تا زمانی که در بزرگسالی فشارخون خود را چک میکنند تشخیص داده نمیشود.
بیش از نیمی از افراد مبتلا به کوارکتاسیون آئورت، یک اختلال مادرزادی دریچهی قلب (دریچهی آئورت دولتی) هم دارند. در طول زمان، معمولا وضعیت دریچه بدتر میشود و ممکن است نیاز به ترمیم جراحی یا تعویض دریچه هم داشته باشد. به علاوه، افرادی که بیماری دریچهای دارند در معرض خطر آنوریسم آئورت (ضعیف شدن دیوارههای آئورت که باعث متورم شدن دیواره و خطر پارگی آن میشود) نیز هستند.
علامتهای کوارکتاسیون آئورت
علامتهای کوارکتاسیون بستگی به شدت باریک شدن آئورت دارد. معمولا موارد شدید در زمان تولد یا در ماههای اول زندگی تشخیص داده میشود. در موارد خفیف، ممکن است فرد تا بزرگسالی بدون علامت باشد. علامتهای کوارکتاسیون در بزرگسالی این موارد هستند: عدم تحمل فعالیت، سردرد، تنگی نفس، درد قفسه سینه، خونریزی از بینی، یخ کردن یا درد پاها بعد از فعالیت یا فشارخون بالای مقاوم به درمان.
تشخیص و بررسی
چگونگی تشخیص کوارکتاسیون آئورت
معمولا کوارکتاسیون آئورت بین محل جدا شدن شاخههای آئورت به قسمت فوقانی بدن تا محل جدا شدن شاخههای مربوط به قسمتهای تحتانی بدن ایجاد میشود. به دلیل همین موقعیت است که کوارکتاسیون آئورت باعث فشارخون بالا در دستها و فشارخون پایین در پاها میشود. این اختلاف فشار، یکی از وجوه تشخیصی اصلی کوارکتاسیون آئورت است. مشخصههای دیگری هم هست مثل تفاوت در نبض کشالهی ران و گردن و صدای خاص و غیرطبیعی قلب که با گذاشتن گوشی پزشکی در پشت بیمار تشخیص داده میشود.
متخصص قلب برای تعیین میزان گستردگی مشکل ممکن است چند نوع بررسی تصویربرداری را توصیه کند:
- نوار قلب
- عکس ساده قفسه سینه
- اکوکاردیوگرافی
- سیتیاسکن
- امآرآی قفسه سینه
- آنژیوگرافی آئورت
درمان
چگونگی درمان کوارکتاسیون آئورت
۲۰ سال پیش، جراحی تنها درمان کوارکتاسیون آئورت بود. امروزه همچنان هم جراحی را درمان استاندارد این بیماری میدانند اما گزینههای درمانی بیشتری هم در حال حاضر برای درمان بزرگسالان وجود دارد مثل بالونآنژیوپلاستی، گذاشتن استنت یا استنتگرافت و درمان ترکیبی (ترکیب جرّاحی باز و استنتگذاری). انتخاب نوع درمان به وضعیت کلی سلامت فرد، اندازه و شدت کوارکتاسیون و محل دقیق آن، و همچنین همراه بودن با آنوریسم یا بیماری دریچهای مرتبط بستگی دارد.
کسی که برایش کوارکتاسیون آئورت تشخیص داده میشود باید تحت نظر متخصص بیماریهای مادرزادی قلبی قرار گیرد. از جراح قلب باتجربه نیز در این زمینه برای تعیین زمان و نوع درمان مناسب کمک گرفته میشود.
جرّاحی
اگر کوارکتاسیون نسبتا کوچک باشد جرّاح میتواند بخش باریک آئورت را بردارد و دو انتهای باقیمانده را به هم متصل کند. به این کار، پیوند (آناستوموز) دو انتها به یکدیگر گفته میشود و معمولا بهترین گزینهی درمان این مشکل با جرّاحی است.
از گزینههای دیگر جرّاحی، انواع بایپس است که در آن بافت پیوندی به آئورت متصل میشود تا خون، بهتر بتواند از ناحیهی تنگی عبور کند. در بیماران مبتلا به مشکلات دریچهای، میتوان بایپس را در ترکیب با ترمیم یا تعویض دریچه انجام داد.
کوارکتاسیون آئورت و اندوکاردیت
اگر جرّاحی قلب یا آنژیوپلاستی برای ترمیم کوارکتاسیون انجام داده باشید، تا مدت ۶ ماه و پیش از انجام بعضی اقدامات جرّاحی، پزشک برای پیشگیری و کاهش خطر اندوکاردیت عفونی، آنتیبیوتیک تجویز میکند. ممکن است پزشک، دستورالعمل مشخصی در مورد زمان دریافت آنتیبیوتیک در اختیارتان بگذارد. طبق دستورالعمل انجمن قلب آمریکا، اطلاعات کافی در مورد ادامه دادن درمان با آنتیبیوتیک بعد از گذشت ۶ ماه از جراحی در دست نیست.
آنژیوپلاستی با استنت یا بدون آن
گزینهی دیگر برای درمان کوارکتاسیون آئورت، آنژیوپلاستی است که در بعضی مراکز درمانی، روش اصلی است. این روش، مشابه آنژیوپلاستی شریانهای کرونر است: لولهای دراز و باریک (کاتتر) که یک بالون در انتهای آن قرار دارد از طریق رگهای کشالهی ران وارد آئورت میشود. وقتی کاتتر به محل کوارکتاسیون میرسد، بالون باد میشود تا محل تنگی آئورت را گشاد کند.
ممکن است لولهای توریشکل به نام استنت در محل کوارکتاسیون قرار گیرد تا بعد از بیرون آوردن بالون، آئورت را باز نگه دارد. روند فعلی این است که استنت در موارد شدید و در مناطقی گذاشته شود که کوارکتاسیون طول زیادی دارد یا بعد از انجام آنژیوپلاستی، همچنان اختلاف فشارخون باقی مانده باشد. خطر ایجاد آنوریسم و پاره شدن آئورت در استنتگذاری در مقایسه با بالونآنژیوپلاستی کمتر است.
وقتی همراه کوارکتاسیون، آنوریسم وجود داشته باشد، ترمیم آن با استنتگرافت (استنت پوششدار) صورت میگیرد.
عود کوارکتاسیون
از عوارض دیرهنگامی که به دنبال کوارکتاسیون اتفاق میافتد میتوان به عود کوارکتاسیون (باریک شدن مجدد)، آنوریسم (در مواردی که بالونزدن انجام میشود)، یا آنوریسم کاذب (نشت خون در محیط بستهای در دیوارهی آئورت) اشاره کرد. بعد از درمان به روش جرّاحی، خطر عود بین ۵ تا ۱۰ درصد است. بعد از انجام آنژیوپلاستی یا استنتگذاری، خطر عود بین ۱۱ تا ۱۵ درصد است. با این حال، هنوز اطلاعات طولانیمدت در مورد نتایج، خطرات و عوارض مرتبط با آنژیوپلاستی و استنتگذاری در دسترس نیست. با بروز هر یک از عوارض دیرهنگام، بهتر است ارزیابی و درمان در یک مرکز تخصصی انجامشود که امکانات انواع درمان را از استنتگذاری تا جرّاحی مجدد داشته باشد تا بهترین نتیجه بهدست بیاید.
مراقبت بعد از درمان
افرادی که درمان کوارکتاسیون آئورت برایشان انجام میشود، باید تحت مراقبت متخصص بیماریهای مادرزادی قلب باشند. ویزیتهای منظم برای اندازهگیری فشارخون و معاینهی بالینی سالانه لازم است. به علاوه، بررسی سونوگرافی داپلر و امآرآی باید در فواصل منظم انجام شود که معمولا هر ۲ تا ۵ سال یک بار است. افرادی که بعد از درمان، فشارخون طبیعی دارند معمولا محدودیتی برای فعالیت ندارند. اما کسانی که همچنان فشارخون بالا داشته باشند ممکن است از انجام فعالیتها و ورزشهای سنگین منع شوند.