گردش خون وریدی نرمال
مقدمه
فیزیولوژی / پایش فشار و جریان خون
وریدها
نتیجه گیری
سوال های رایج
مقدمه
کار دستگاه گردش خون، به جریان درآوردن خون در سراسر بدن است که قلب و رگ‌های مختلف، بخش‌های این دستگاه هستند.
قلب، اندام مرکزی دستگاه گردش خون است که با هر بار تپش خود، خون سرشار از اکسیژن و مواد غذایی را به بخش‌های مختلف بدن می‌فرستد و بعد از آن، وریدها دوباره این خون را به قلب برمی‌گردانند.
رگ‌های بدن سه گروه هستند که هر کدام وظیفه‌ی مشخصی دارند: سرخرگ‌ها، سیاهرگ‌ها و رگ های لنفاوی.
سرخرگ‌ها (شریان)، خون مغذی را از قلب به همه جای بدن و سیاهرگ‌ها (ورید)، خون به اصطلاح مصرف‌شده را به قلب برمی‌گردانند.
رگ‌های لنفاوی هم سومین گروه از رگ‌های بدن هستند که کار آنها، تصفیه و پاکسازی خون از پروتئین‌ها و مواد اضافی دیگر قبل از بازگشت خون به قلب است.
فیزیولوژی / پایش فشار و جریان خون
سرخرگ‌ها خون حاوی اکسیژن را به سراسربدن می‌فرستند. آنها به سرخرگ های کوچک تر و در ادامه به مویرگهای میکروسکوپی تبدیل شده و بستر مویرگی را میسازند. اینجا جایی است که سیستم وریدی یا سیاهرگی شروع میشود. مویرگهای بستر مویرگی دیواره های بسیار نازکی دارند که باعث انتقال راحت تر و سریعتر مواد مغذی و اکسیژن موجود در خون به بافت ها میشود. پس از آن خون باید از طریق سیاهرگ ها به سمت راست قلب بازگشته تا از آنجا به شش ها منتقل شده و اکسیژن مصرفی خود را دریافت و جایگزین کند. سیستم وریدی شامل سیاهرگ های عمقی و سطحی میشود. سیاهرگ های عمقی درون ماهیچه های دست و پاها قرار گرفته اند. سیاهرگ های سطحی خون را از پوست و بافت های زیرین از طریق دریچه های یک طرفه به سیستم وریدی عمقی باز می‌گردانند.
مغز و سیستم عصبی و ترشحات آزاد شده در خون، گردش خون در رگ ها و بافت ها را کنترل میکنند. به همین دلیل وقتی بدن در حال تحرک و فعالیت است خونرسانی بیشتری نسبت به زمان استراحت به بافت های بدن انجام میشود. و یا برای مثال رگ های موجود در پوست تاثیر زیادی در تنظیم حرارت پوست دارند. در سرما منقبض شده تا خون بیشتری از سطح بدن به درون جریان یابد و گرمای بدن محفوظ شود در حالیکه در گرما رگ های پوستی گشاد شده جریان خون بیشتر در سطح بدن موجب افزایش دفع گرمای بدن میشود.
آسیب‌ها و ضربه های موضعی می‌توانند باعث ترشح موادی شوند که باعث تنگی و یا گشادی عروق و افزایش و کاهش جریان خون شوند. افزایش جریان خون ممکن است بصورت تورم و التهاب و قرمزی در صورت بروز حوادثی مانند سوختگی یا در رفتگی مفاصل دیده شود.
وریدها
خون قرمز از طریق سرخرگ های بزرگ در سراسر بدن به گردش در می آید تا به دست ها و پاها و اندام های تحتانی برسد ، سپس وارد سرخرگ های کوچک تر میشود و پس از آن وارد سیستم مویرگی میشود تا اکسیژن و مواد مغذی را به تک تک بافت ها و سلول های بدن برساند. خون قرمز به اصطلاح تبدیل به خون آبی میشود و از طریق سیاهرگ ها به قلب باز میگردد.
وریدها ( سیاهرگ ها )معمولا رگ هایی با دیواره نازک بوده که بسته به حجم خون درونشان تغییر فرم می‌دهند. حجم خون درون سیاهرگ ها به فشار درون سیاهرگ ها مرتبط است، وقتی حجم خون داخل سیاهرگ ها کم است آنها مسطح بوده و شبیه بادکنکی بدون باد هستند در صورتیکه با فشار بیشتر خون درونشان، شبیه بادکنکی باد شده به نظر می رسند. اگر فشار درون سیستم وریدی بالا برود و یا ظرفیت سیاهرگ ها پر شده باشد اضافی حجم خون به درون بافت ها نشت کرده که موجب ادم و تورم میشود.
برای گردش خون نرمال در بدن چهار لازمه وجود دارد:
۱) پمپ قلب
۲) اختلاف فشار
۳) پمپ وریدی ماهیچه ها
۴) سیاهرگ های نرمال با دریچه های سالم
قلب پمپ اصلی دستگاه گردش خون است. خون با فشار از قلب به درون سرخرگ ها وارد می شود، این فشار با فشارسنج قابل اندازه گیری است. در صورت بروز ناتوانی قلب، تورم و ادم روی می دهد.
اختلاف فشار بین پاها و سمت راست قلب وجود دارد. در انتهای سیستم مویرگی و ابتدای سیستم وریدی فشار کمی وجود دارد و این فشار، نزدیک به قلب حتی کمتر هم بوده که باعث بازگشت خون به قلب میشود. در حالت خوابیده خون از پاها با فشار بیشتر به راحتی به سمت قلب که فشار پایین تری دارد جریان می یابد. اگر فشار سمت راست قلب به دلیل بیماری های قلبی-ریوی بیش از حد نرمال باشد اختلاف فشار بین پاها و سمت راست قلب تغییر کرده و موجب تورم میشود.
پمپ وریدی،بازگشت وریدی نرمال از پاها به قلب نیازمند پمپ مشابهی مانند قلب میباشد. دو نوع پمپ ماهیچه ای در پاها وجود دارند. اصلی ترین پمپ پا ماهیچه های ساق پا بوده که با انقباضشان موجب بازگشت خون به قلب میشوند و نوع دیگر شبکه ی سیاهرگی در پاست که همراه با ماهیچه های ساق پا به بازگشت خون به قلب کمک می‌کند. با هر قدم روی زمین، انقباض ماهیچه ها موجب انقباض سیاهرگ ها و بازگشت خون به قلب میشوند، به همین دلیل عدم تحرک برای مدت‌های طولانی باعث تورم و ادم پاها میشود.
این تصویر گرافیکی نشان می‌دهد که عضلات پا مانند پمپ خون را به قلب باز می گردانند. جریان وریدی در سطح پوست به وسیله ی دریچه های یک طرفه به سیستم عمقی وریدی بر می‌گردند.
تصویر سمت چپ نشان می‌دهد که انقباض عضلات پا مانند پمپ باعث بازگشت خون شده و تصویر سمت راست نشان می‌دهد وقتی این عضلات در حالت استراحت هستند دریچه های یک طرفه نزدیک به قلب با بسته شدنشان از بازگشت خون به پاها جلوگیری می کنند.
در گردش خون طبیعی سیاهرگ‌ها نرمال و دریچه ها سالم هستند. ماهیچه های ساق پا با انقباض خون را به سمت قلب می‌رانند ، سیاهرگ ها با دریچه های سالم به عنوان نردبانی برای جهت دادن خون از پاها به سمت راست قلب عمل میکنند.
درون یک سیاهرگ سالم مانند یک نی نوشابه تمیز است. اگر داخل دیواره سیاهرگ بخاطر وجود لخته خون یا هرگونه آسیبی ناصاف باشد، موجب اختلال در بازگشت وریدی نرمال میشود. اگر دریچه ها بخاطر آسیب دیدگی و یا افتادگی نا کارآمد باشند موجب فشار بیشتر در سیاهرگ ها شده که خود باعث عدم بازگشت مناسب وریدی میشود که رفلاکس نام دارد. عدم بازگشت مناسب خون و حجم بیشتر خون در سیاهرگ ها باعث افزایش فشار و نشت خون به بافت ها میشود که منجر به تورم و ادم و نا هنجاری در بازگشت وریدی میشود.
اگر مکانیسم بازگشت وریدی برای مدت کوتاهی مختل شود ، به عنوان مثال بعد از یک پرواز طولانی که پاها برای مدت طولانی در حالت آویزان بوده و انقباضی نداشته اند ، تورم و ادم در ناحیه پاها مشاهده میشود، ولی اگر این مکانیسم به صورت مزمن مختل شود تیرگی و زمخت شدن پوست و گاهی اوقات زخم مشاهده میشود.
نتیجه گیری
قلب خون را از طریق سرخرگ ها در تمامی بدن به گردش در می آورد. خون حاوی اکسیژن و مواد مغذی به مویرگ ها وارد شده و اکسیژن و غذای بافت ها را تامین می‌کند. خون به اصطلاح مصرف شده از طریق سیاهرگ ها به قلب باز میگردد، خون درون سیاهرگ ها با فشار ایجاد شده توسط ماهیچه های ساق پا و دریچه های یک طرفه سیاهرگ ها به سمت قلب باز می گردد. هرگاه بخشی از این فرایند دچار اختلال شود تورم و ادم، تغییر رنگ پوست و گاها زخم مشاهده میشود.
سوال های رایج
چرا پاها ورم میکنند؟
تورم پا می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد. می‌تواند بخاطر مشکلات وریدی و یا بیماری های قلبی-ریوی و یا مشکلات دریچه های سیاهرگ ها و پدیده رفلاکس باشد. از عوامل دیگر تورم پاها مشکلات کبدی کلیوی، عوارض دارویی و از دست دادن خاصیت انقباضی ماهیچه های ساق پا است. پزشک می‌تواند با انجام تست دلیل این تورم را تشخیص دهد.
چرا گاهی ورم فقط در یک پا اتفاق می‌افتد؟
تورم فقط در یک پا می‌تواند بخاطر انسداد رگ ها باشد. در این صورت باید با انجام تست از بسته نبودن رگ ها با لخته خون اطمینان حاصل کرد.
چه چیزی باعث ناکارآمدی رگ‌ها میشود؟
گاهی بخاطر دلایل وراثتی و ژنتیکی رگ ها فرسوده میشوند. اگر شما سابقه بیماری های رگ های واریسی در خانواده داشته باشید امکان پیشگیری از این بیماری سخت تر می شود. گاهی در اثر آسیب و ضربه و یا وجود لخته های خون در رگ ها آنها کارآیی خود را از دست می‌دهند. از عوامل دیگر افزایش فشار خون سیاهرگی می‌تواند چاقی باشد.
برای درمان تورم پا چه میشود کرد؟
زمانیکه دکتر شما این مشکل را در شما تشخیص دهد میتوانید اقدام به درمان آن کنید. در اکثر مواقع پزشک با توصیه گذاشتن پا روی سطوح بالاتر از زمین و پوشیدن جوراب های مخصوص اقدام به درمان شما می‌کند. البته پزشک شما قبل از آن، با انجام بررسی‌های مختلف از وجود نداشتن علت‌های دیگر برای این تورم اطمینان خواهد یافت