حمله قلبی
سکته‌ی قلبی یا آنفارکتوس قلبی، به معنی آسیب دائمی به عضله‌ی قلب است.
عروق کرونری و بیماری آن
درجریان یک حملهی قلبی چه اتفاقی می‌افتد؟
علائم حملهی قلبی
دلایل تاخیر در درمان
اهمیت سبک زندگی سالم
تشخیص حملهی قلبی
درمان های اختصاصی برای باز کردن عروق
عروق کرونری و بیماری آن
عضله‌ی قلب شما برای داشتن کارکرد صحیح، نیاز به خونرسانی مداوم دارد که این خونرسانی توسط عروق کرونری انجام می‌شود.
- بیماری عروق کرونری چیست؟
به تنگ یا مسدود شدن عروق کرونری که در جریان فرایند آترواسکلروز (از دست رفتن انعطاف پذیری عروق) اتفاق می‌افتد بیماری عروق کرونری گفته می‌شود. در این بیماری، ذرات کلسترول و چربی های دیگر که پلاک نامیده می‌شوند در سطح داخلی جدار عروق تجمع پیدا کرده و جریان خون در این عروق را محدود می‌کنند.
بدون خونرسانی کافی، قلب از اکسیژن و مواد غذایی مورد نیازش محروم شده و درد قفسه‌ی سینه یا آنژین ایجاد می‌شود. زمانی که یکی یا بیشتر از عروق کرونری دچار انسداد کامل شوند، بافت عضلانی قلب آسیب دیده و یک حمله یا سکته قلبی بروز میکند.
درجریان یک حملهی قلبی چه اتفاقی می‌افتد؟
همانطور که قبلا توضیح داده شد، قلب توسط شبکه ای از عروق کرونری پوشیده شده که وظیفه‌ی رساندن خون سرشار از اکسیژن و مواد غذایی را به عهده دارند. عضله‌ی قلب برای کارکرد صحیح به رسیدن مداوم اکسیژن و مواد غذایی نیازمند است.
یک حملهی قلبی زمانی اتفاق می‌افتد ک یک یا چند رگ کرونری دچار انسداد ناگهانی شده و عضله‌ی قلب به دلیل نرسیدن خون کافی دچار آسیب شود.
- نگاهی دقیق تر به عروق کرونری
تجمع ذرات چربی در دیواره‌ی داخلی عروق باعث آسیب های جزئی بافتی می‌شود. در پاسخ به این آسیب ها، بافت عروق موادی ترشح می‌کنند که باعث تشدید بیماری می‌شوند. موادی مانند سلول های التهابی، ضایعات سلولی مختلف، پروتئین‌ها و کلسیم که به طور طبیعی در خون شما درجریان هستند به این دیواره‌ی بیمار متصل شده و در نهایت پلاک را می‌سازند.
درطول زمان در دیواره ی داخلی عروق، پلاک هایی با اندازه‌های مختلف ساخته شده که بسیاری از آنها مرکزی نرم و انعطاف پذیر و پوسته ای سخت و شکننده دارند. اگر این پوسته دچار پارگی و آسیب شود، مرکز پلاک که نرم و شامل رسوبات چربی است در معرض جریان خون قرار می‌گیرد. پلاکت ها (که به طور طبیعی در خون حضور داشته و ذرات دیسک مانندی هستند که مسئولیت ایجاد لخته را به عهده دارند) به پلاک پاره شده متصل شده و لخته ایجاد می‌کنند.
اگر این لخته باعث انسداد کامل یک رگ کرونری شود عضله‌ی قلب به علت محرومیت از اکسیژن و مواد غذایی دچار کم‌خونی شده و در مدت زمان کوتاهی وضعیت خطرناکی به نام سندرم حاد کرونری اتفاق می‌افتد.
این سندرم به دلیل پاره شدن پلاک ایجاد شده و به سه شکل دیده می‌شود: آنژین ناپایدار، سکته‌ی قلبی بدون بلند شدن قطعه اس.تی در نوار قلب و سکته‌ی قلبی با بلند شدن قطعه‌ی اس.تی در نوار قلب.
هر شریان کرونری به قسمت مشخصی از عضله‌ی قلب خونرسانی میکند، به همین دلیل وسعت آسیب وارد شده به عضله‌ی قلب به وسعت محلی که توسط شریان بسته شده خونرسانی می‌شود و فاصلهی شروع علائم و درمان بستگی دارد.
- اسپاسم شریان کرونری به چه معناست؟
یک حملهی قلبی با شیوع کمتری میتواند حاصل اسپاسم عروق کرونری نیز باشد. در این فرایند عروق کرونری با انقباض و اسپاسم متناوب باعث محدود یا قطع شدن خونرسانی می‌شود. این بیماری میتواند درحالت استراحت یا در کسانی که بیماری پیشرفته عروق کرونری دارند هم بروز کند. اگر این انقباض برای مدت طولانی اتفاق بیفتد میتواند یک حملهی قلبی ایجاد کند.
علائم حملهی قلبی
اگر هرکدام از علائمی که توضیح داده خواهد شد در شما بروز کرد و بیش از 5 دقیقه به طول انجامید، فورا با اورژانس تماس بگیرید. این علائم می‌توانند به معنی سکته‌ی قلبی باشند که درمان فوری آن بسیار با اهمیت است.
علائم حملهی قلبی:
- آنژین: به معنی درد یا ناراحتی در مرکز قفسه‌ی سینه که میتواند به صورت سنگینی، تنگی نفس، فشار، سوزش ناگهانی، بیحسی یا پری احساس شود که معمولا بیشتر از چند دقیقه طول می‌کشد و خود به خود از بین رفته و دوباره بازمی‌گردد. گاهی اوقات این علائم با مشکلات گوارشی یا سوزش به دلیل ریفلاکس معده به مری اشتباه می‌شوند.
- درد یا ناراحتی در قسمت های فوقانی تنه از جمله بازوها، شانه‌ی چپ، پشت،گردن، فک یا شکم
- اشکال در تنفس یا تنگی نفس
- تعریق به خصوص تعریق سرد
- احساس پری، عدم هضم و خفگی
- تهوع و استفراغ
- احساس سبکی سر، سرگیجه، خستگی شدید یا اضطراب
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
علائم در خانم ها میتواند متفاوت باشد اگرچه حملهی قلبی در هر دو جنس معمولا با درد قفسه‌ی سینه بروز میکند اما احتمال بروز علائم متفاوت در زنان بیشتر است. بعضی از این علائم متفاوت، شامل این موارد هستند:
- درد قسمت فوقانی پشت یا شانه
- درد فک یا دردی که به فک انتشار می‌یابد
- احساس فشار در مرکز قفسه‌ی سینه
- احساس سبکی سر
- دردی که به بازو انتشار دارد
- خستگی مفرط غیرعادی
- نکات مهم
- اگر هریک از علائم حملهی قلبی در شما بروز کرد و بیش از 5 دقیقه طول کشید هرگز آن را نادیده نگیرید و فورا برای بررسی از نظر بیماری قلبی اقدام کنید.
- این علائم را به خاطر بسپارید و نسبت به بروز آنها حساس باشید زیرا ممکن است پیش بینی کننده‌ی یک حملهی قلبی باشند
- از پزشکتان بخواهید شما را از نظر وجود بیماری قلبی و عوامل خطر آن مورد بررسی قرار دهد.
- اگر سوالی در این مورد داشتید حتما با یک پزشک درمورد آن صحبت کنید
- سکته قلبی خاموش
برخی از بیماران بدون داشتن هیچ علامتی دچار سکته‌ی قلبی می‌شوند. سکته‌ی قلبی خاموش میتواند برای تمام بیماران اتفاق بیفتد اما به طور معمول در خانم ها و بیماران دیابتی بیشتر دیده می‌شود .این نوع سکته‌ی قلبی میتواند در طی معاینه فیزیکی توسط پزشک تشخیص داده شود.
- نکات مهم دیگر:
- اگربرای شما داروی نیتروگلیسیرین زیر زبانی تجویز شده و دچار درد قفسه‌ی سینه شدید، فورا کاری را که درحال انجام آن هستید، متوقف کرده و استراحت‌کنید، یک قرص زیرزبانی استفاده کنید، یا در صورتی که از شکل اسپری دارو اسفاده می کنید یک پاف زیر زبانتان اسپری کنید. اگر پس از 5 دقیقه هنوز دچار درد قفسه سینه بودید با اورژانس تماس بگیرید.
- برای بیمارانی که تشخیص آنژین پایدار مزمن برای آنها گذاشته شده:
اگر دچار درد قفسه سینه شدید یک قرص زیر زبانی مصرف کنید، درصورتی که علائم شما پس از 5 دقیقه برطرف نشد یا شدیدتر شد، قبل از مصرف اضافه تر داروی زیرزبانی سریعا با اورژانس تماس بگیرید. اگر علائم شما با مصرف یک قرص به طور قابل توجهی بهبود یافت می‌توانید تا دو دوز دیگر در طول 15 دقیقه (هر 5 دقیقه یک قرص) مصرف کنید. اگر پس از مصرف سه دوز هنوز علائم شما پابرجاست با اورژانس تماس بگیرید. - استفاده از آسپیرین در درد قفسه‌ی سینه‌ی ناپایدار:
به عنوان اولین اقدام با اورژانس تماس بگیرید. پرسنل اورژانس از شما خواهند خواست در صورتی که سابقه‌ی حساسیت به آسپیرین یا بیماری خونریزی دهنده ندارید یک قرص 325 میلی گرمی آسپیرین را به آرامی بجوید. آسپیرین درصورتی که طی 30 دقیقه اول شروع علائم مصرف شود موثر خواهد بود.
برای درخواست کمک تعلل نکنید زمان بسیار با ارزش است.
زمانی که اولین علائم حملهی قلبی بروز میکند، بدون از دست رفتن وقت با اورژانس تماس بگیرید و منتظر بهبود خود به خودی علائم نمانید. تشخیص و درمان زودهنگام حملهی قلبی میتواند در محدود کردن آسیب قلبی بسیار ارزشمند باشد. حتی درصورتی که مطمئن نیستید علائم شما مربوط به حملهی قلبی است باید تحت بررسی قرار بگیرید.
بهترین زمان درمان حملهی قلبی در طی یک ساعت بعد از وقوع علائم اولیه است. زمانی که سکته‌ی قلبی بروز میکند زمان محدودی برای جلوگیری از وقوع آسیب قلبی وسیع و ماندگار وجود دارد. اگر منطقه‌ی وسیعی از قلب دچار آسیب شود بهبود کامل آن بسیار سخت خواهد بود.
مطالعات نشان داده اکثر کسانی که دچار علائم حملهی قلبی می‌شوند تا 7 ساعت تاخیر در درخواست کمک و درمان داشته اند.
دلایلی که باعث می‌شوند بیماران در درخواست کمک تعلل کنند:
بیشتر بیمارانی که در دریافت کمک تعلل می‌کنند معمولا خانم ها و افراد مسن هستند و افرادی که سابقه‌ی درد قفسه‌ی سینه مزمن، فشارخون بالا و دیابت دارند. این افراد معمولا قبل از درخواست کمک از افراد متخصص، از خانواده و دوستان برای کمک درخواست می‌کنند.
دلایل تاخیر در درمان
- بیماران جوانی که باور دارند سکته‌ی قلبی نمی‌تواند برای آنها اتفاق بیفتد
- بیمارانی که علائم بیماری طبق پیش‌بینی آنها نبوده است
- بیمارانی که جدی بودن علائم را متوجه نبوده و صبر می‌کنند تا خود به خود بهبود یابند
- بیمارانی که ابتدا از اعضای خانواده و دوستان تقاضای کمک می‌کنند
- کسانی که سعی می‌کنند خودشان با استفاده از داروهای در دسترس (عموما داروهای گوارشی) علائم را درمان کنند
- کسانی که علائم را به بیماری های دیگرشان از جمله التهاب مفاصل و بیماری های گوارشی نسبت می‌دهند
- کسانی که نمی‌خواهند باعث نگرانی اعضای خانواده شوند. به همین دلیل علائم خود را می‌پوشانند.
تاخیر حتی یک یا دو ساعته در درمان میتواند شانس شما برای درمان موثر را محدود کرده و از بهبودی شما جلوگیری کند
- به اورژانس زنگ بزنید نه دوستانتان
تماس با اورژانس تقریبا همیشه سریع ترین راه دریافت کمک و رسیدن به درمان است. زمانی که با اورژانس تماس می‌گیرید اگر دلیلی برای عدم مصرف آسپیرین نداشته باشید از شما خواسته خواهد شد برای کمک به حل شدن لخته یک قرص آن را بجوید. زمانی که مددکاران اورژانس فرا می‌رسند، بلافاصله اقدامات اولیه‌ی درمانی را آغاز می‌کنند. این افراد حتی درمواردی که قلب بیمار از کار می‌ایستد برای احیای مجدد آن آموزش دیده اند. در عین حال شانس شما برای درمان به موقع زمانی که با آمبولانس به مرکز درمانی برسید بسیار بیشتر خواهد بود، نسبت به زمانی که هیچ گزینه‌ی دیگری وجود نداشته باشد. در حالی که دچار علائم حملهی قلبی شده اید برای رسیدن به مرکز درمانی رانندگی نکنید.
اگر سابقه‌ی مشکلات قلبی داشته اید:
- حتی درصورتی که قبلا تحت درمان سکته‌ی قلبی یا بیماری عروق کرونری قرار گرفته باشید، حملهی قلبی دوباره میتواند اتفاق بیفتد. درمان های استاندارد مانند داروها، آژیوگرافی و جراحی قلب نمی‌توانند بیماری عروق کرونری را درمان قطعی کنند. به همین دلیل تغییر سبک زندگی و عوامل خطر بیماری های قلبی بسیار با اهمیت است.
- از پزشکتان در مورد اینکه ریسک ابتلای شما به بیماری قلبی چگونه است و چه عوامل خطری در شما وجود دارد سوال کنید و از او در مورد داروها به خصوص آسپیرین و نیتروگلیسیرین اطلاعات بگیرید
- علائم و نشانه های حملهی قلبی را بشناسید
- بدانید که در صورت بروز علائم باید چه کنید: بی درنگ با اورژانس تماس گرفته و از درخواست کمک از دوستان و آشنایان اجتناب کنید
- در مورد نشانه های بیماری قلبی با دوستان، خانواده و همکارانتان صحبت کنید و در مورد اهمیت درمان سریع و به موقع به آنان آگاهی بدهید.
اهمیت سبک زندگی سالم
داشتن سبک زندگی سالم برای کاستن ریسک بروز بیماری قلبی در شما بسیار با اهمیت است. تیم درمانی شما می‌توانند در دست یافتن به این مسئله به شما کمک کنند؛ اما مسئولیت اصلی به عهده خود شماست که دارو ها را مرتب مصرف کنید، رژیم غذایی خود را پایش کنید، سیگار کشیدن را ترک‌کنید و فعالیت فیزیکی مرتب و کافی داشته باشید. به ویزیت های مرتب توسط پزشک دقت کرده و عضو فعالی از تیم درمانی خودتان باشید.
این اطلاعات را با اطرافیان، خانواده و دوستان خود درمیان گذاشته و آنها را نسبت به این مسائل آگاه کنید تا بتوانند در موقع نیاز به شما کمک کنند.
تشخیص حملهی قلبی
زمانی که تیم اورژانس به شما می‌رسند از شما در مورد علائمتان سوال خواهند کرد و بررسی در مورد آنها را آغاز می‌کنند. تشخیص حملهی قلبی توسط بررسی علائم، نوار قلب و آزمایشات شما انجام می‌گیرد. هدف، درمان شما در اولین فرصت و محدود کردن آسیب به عضله‌ی قلب شماست.
- نوار قلب استاندارد
جزو اولین تست هایی است که انجام خواهد شد که معمولا مددکاران اورژانس بر بالین شما یا در حال انتقال به بیمارستان آن را انجام خواهند داد. نوار قلب یا الکتروکاردیوگرافی به تیم درمانی کمک میکند محل و نوع حملهی قلبی مشخص شود.در عین حال ریتم و تعداد ضربان قلب، قابل مشاهده و ارزیابی خواهد بود. به طور معمول قلب شما توسط مانیتوری که به شما متصل است به طور مداوم مورد ارزیابی قرار خواهدگرفت.
- آزمایشات خونی
برای اندازه گیری نشانگر های شیمیایی از شما نمونه خون گرفته خواهدشد. این نشانگرها موادی هستند که به طور طبیعی در سلول های شما وجود دارند و زمانی که در اثر آسیب بافتی، سلول های قلبی تخریب می‌شوند این مواد در خون، آزاد شده و اندازه‌گیری سطح آنها به تشخیص کمک خواهد کرد. به وسیله‌ی این نشانگرها پزشک شما نسبت به زمان شروع آسیب و وسعت آن آگاه خواهد شد. تست‌های آزمایشگاهی دیگری نیز برای این منظور وجود دارند.
- اکوکاردیوگرافی
اکو برای ارزیابی کارکرد پمپاژ قلب استفاده شده و به وسیله‌ی آن می‌توان در حین یا بعد از حملهی قلبی از محل هایی که به واسطه سکته دچار اختلال پمپاژ شده اند آگاه شد.
- آنژیوگرافی قلبی
این روش معمولا درشرایطی که داروها برای بهبود ایسکمی قلبی ایجاد شده کافی نباشند، در ساعات اولیه پس از حملهی قلبی استفاده می‌شود. کاتتریزاسیون میتواند تصویر دقیقی از عروق درگیر به دست داده و لزوم استفاده از گزینه های درمانی دیگر مانند استفاده از بالون، استنت یا عمل قلب باز را مشخص میکند.
درمان های اختصاصی برای باز کردن عروق
- داروها
دانشی که طی سالیان در مورد سندرم حاد کرونری و اتفاقات در جریان آن ایجاد شده‌است، به توسعه‌ی درمان‌های دارویی موجود کمک شایانی کرده است. هدف درمان دارویی جلوگیری از تشکیل لخته یا از بین بردن آن است. با استفاده از داروها می‌توان از تجمع پلاکتی و تشکیل لخته جلوگیری کرده، پلاک موجود در رگ را پایدار نمود و در نهایت از محدود شدن جریان خون جلوگیری کرد.این داروها باید در سریعترین زمان ممکن تجویز شوند (در 30 دقیقه ابتدایی شروع علائم) تا برای محدود کردن وسعت آسیب قلبی مفید واقع شوند. هرچه تاخیر بیشتری در مصرف این داروها اتفاق بیفتد، توانایی اینها برای جلوگیری از آسیب کاهش خواهد یافت.
داروهایی که بلافاصله بعد از شروع علائم تجویز می‌شوند شامل این موارد هستند:
- آسپیرین
- ترومبولیتیک ها (حل کننده های لخته)
- هپارین
- داروهای ضد پلاکت دیگر
- و ترکیبی از دسته جات دارویی بالا
داروهای دیگری که معمولا بعد از وقوع حملهی قلبی استفاده می‌شوند به منظور کاهش کار قلب شما، بهبود عملکرد پمپاژ، گشادکردن عروق و بهبود خونرسانی، کاهش درد و جلوگیری از اختلالات کشنده‌ی ریتم قلب استفاده می‌شوند. پزشک شما با توجه به وضعیتتان بهترین ترکیب دارویی را تجویز خواهد کرد.
طبق توصیه‌ها، از زمان تشخیص سکته حاد قلبی تا زمان شروع مداخله درمانی با آنژیوپلاستی، حداکثر 90 دقیقه باید فاصله باشد مگر اینکه در مورد تشخیص یا نحوه‌ی درمان انتخابی، شک وجود داشته باشد.
- درمان های مداخله ای
بلافاصله یا با فاصلهی کوتاهی از حملهی قلبی ممکن است شما به اتاق آنژیوگرافی قلب برده‌شوید تا در آنجا از نظر میزان درگیری عروق و آسیب وارد شده به قلب مورد ارزیابی دقیق قرار بگیرید. در برخی موارد مداخلات درمانی مانند استفاده از بالون و کارگذاری استنت برای باز کردن عروق تنگ شده یا مسدود شده نیز انجام خواهدشد.
- جراحی قلب باز
درصورت لزوم می‌توان با جراحی باز، عروق تنگ یا مسدود شده را دور زده (بای‌پس و خونرسانی قلب را مجددا برقرار کرد.
ترجمه: دکتر اشکان یحیوی
ویرایش و تصحیح: دکتر حسن ریاحی
آخرین به روز رسانی: تابستان ۱۳۹۷